اين دستورات سه گانه مي‌گويد: درهاي غفران و رحمت به روي بندگان گشوده است؛ مشروط به اينكه بعد از ارتكاب گناه به خود آيند و تغيير مسير دهند و رو به سوي درگاه خدا آورند، و در برابر فرمانش تسليم باشند، و با عمل، صداقت خود را با توبه نشان دهند. به اين ترتيب نه شرك از آن مستثناست و نه غير از آن(يعني از شرک توبه کند و برگردد خداوند متعال نيز او را مي بخشد.) اين رحمت عمومي مشروط به موارد فوق درآيات 55- 54 سوره زمراست.

اگر در آيه 48 سوره نساء، بخشش و عفو مشركان را استثناء كرده است، در مورد مشركاني است كه در حالت شرك از دنيا بروند. نه آنها كه بيدار شوند، و راه حق را پيش گيرند. چرا كه اكثريت به اتفاق مسلمانان صدر اسلام مشرك بوده ‌اند، و بعد اسلام آورده‌اند.[4]

علاوه بر موارد فوق؛ از اين نكته نيز غافل نباشيم كه بعضي از آيات عام هستند، و بعضي از آيات ديگر را تخصيص مي‌زنند. لذا بعضي از مفسرين در اين آيه فوق گفته‌اند كه آيه: « إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدِ افْتَرَى إِثْمًا عَظِيمًا[5]» آيه « إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا[6]» را تخصيص زده است، يعني اين كه خداوند به جز شرك بقيه گناهان را مي‌بخشد. امّا آن چه كه بيان شد، خداوند گناهان را با شرايطي مي‌بخشد و آن شرايط : «توبه» ، « تسليم فرمان الهي» و «پيروي از دستورات الهي در عمل » مي باشد؛ اگر اين شرايط براي گناه كار مهيا باشد؛ حتي مشرك را نيز مي‌بخشد.[7]

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. تفسير الميزان، علامه طباطبايي، ج 17، ص 279.
2. تفسير شريف لاهيجي؛ محمد لاهيجي، ج3، ص 879.
3. نمونه بينات، محمد باقر، ص 679.

پي نوشت ها:
[1] . فضل بن حسن طبرسي، مجمع البيان، بيروت، دار المعرفة، چاپ اول، 1406، ج8، ص 785.
[2]  . نساء / 48 .
[3]  . زمر / 55- 54 : و به درگاه پروردگارتان بازگرديد و در برابر او تسليم شويد، پيش از آنكه عذاب به سراغ شما آيد، سپس از سوى هيچ كس يارى نشويد! . و از بهترين دستورهائى كه از سوى پروردگارتان بر شما نازل شده پيروى كنيد پيش از آنكه عذاب [الهى‏] ناگهان به سراغ شما آيد در حالى كه از آن خبر نداريد!
[4] . مكارم شيرازي، ناصر؛ تفسير نمونه؛ تهران، دار الكتب الاسلاميه، ج 19، ص 498.
[5]  . نساء / 48 .
[6] . زمر / 53 .
[7] . ر.ك: نمونه ، ج 19 ، ص498 ؛ طباطبايي، سيد محمد حسين، الميزان، بيروت، مؤسسه الاعلمي للمطبوعات، ج 17، ص 298؛ طبرسي، مجمع البيان، بيروت، دارالمعرفه، ذيل آيه فوق

http://www.beytoote.com/